Νίκος Καζαντζάκης

Μια κρίσιμη βίαιη στιγμή είναι η ιστορική εποχή μας ετούτη, ένας κόσμος γκρεμίζεται, ένας άλλος δεν έχει ακόμα γεννηθεί.
Η εποχή μας δεν είναι στιγμή ισορρόπησης, οπόταν η ευγένεια, ο συμβιβασμός, η ειρήνη, η αγάπη θα ’τανε γόνιμες αρετές.
Ζούμε τη φοβερή έφοδο, δρασκελίζουμε τους οχτρούς, δρασκελίζουμε τους φίλους που παραπομένουν, κιντυνεύουμε μέσα στο χάος, πνιγόμαστε.
Δε χωρούμε πια στις παλιές αρετές κι ελπίδες, στις παλιές θεωρίες και πράξες. Ο άνεμος του ολέθρου φυσάει, αυτή είναι σήμερα η πνοή του Θεού μας, ας πάμε μαζί του!

Ο άνεμος του ολέθρου είναι το πρώτο χορευτικό συνέπαρμα της δημιουργικής περιστροφής. Φυσάει πάνω από τις κεφαλές κι από τις πολιτείες, γκρεμίζει τις ιδέες και τα σπίτια, περνάει από τις ερημιές, φωνάζει: «Ετοιμαστείτε! Πόλεμος! Πόλεμος!»

Πότε ο σκοπός είναι άγριος και σου ’ρχεται να πλαντάξεις, γιατί καταλαβαίνεις ξαφνικά πως η ζωή σου ήταν ανούσια και κακομοιριασμένη, ανάξια του ανθρώπου· και πότε ο σκοπός είναι θλιβερός, και νιώθεις πως η ζωή περνάει και χύνεται σαν άμμος ανάμεσα από τα δάχτυλά σου και δεν υπάρχει σωτηρία.

Η ψυχή μου πάει κι έρχεται, από την μιαν άκρη στην άλλη του στήθους, σα σαΐτα, κι υφαίνει.
Υφαίνει τους λίγους ετούτους μήνες που θα περάσω στην Κρήτη, κι ο Θεός να με συχωρέσει, μα θαρρώ πως είμαι ευτυχής.

Ο Κομφούκιος λέει: «Πολλοί ζητούν την ευτυχία υψηλότερα από τον άνθρωπο· άλλοι χαμηλότερα· μα η ευτυχία είναι στο μπόι του ανθρώπου».
Σωστά. Υπάρχουν τόσες ευτυχίες λοιπόν όσα κι ανθρώπινα μπόγια. Ετούτη είναι, αγαπημένε μου μαθητή και δάσκαλε, η ευτυχία μου τώρα· τη μετρώ,

Μια κρίσιμη βίαιη στιγμή είναι η ιστορική εποχή μας ετούτη, ένας κόσμος γκρεμίζεται, ένας άλλος δεν έχει ακόμα γεννηθεί.
Η εποχή μας δεν είναι στιγμή ισορρόπησης, οπόταν η ευγένεια, ο συμβιβασμός, η ειρήνη, η αγάπη θα ’τανε γόνιμες αρετές.

Ζούμε τη φοβερή έφοδο, δρασκελίζουμε τους οχτρούς, δρασκελίζουμε τους φίλους που παραπομένουν, κιντυνεύουμε μέσα στο χάος, πνιγόμαστε.
Δε χωρούμε πια στις παλιές αρετές κι ελπίδες, στις παλιές θεωρίες και πράξες. Ο άνεμος του ολέθρου φυσάει? αυτή είναι σήμερα η πνοή του Θεού μας? ας πάμε μαζί του!

Ο άνεμος του ολέθρου είναι το πρώτο χορευτικό συνέπαρμα της δημιουργικής περιστροφής.
Φυσάει πάνω από τις κεφαλές κι από τις πολιτείες, γκρεμίζει τις ιδέες και τα σπίτια, περνάει από τις ερημιές, φωνάζει: «Ετοιμαστείτε! Πόλεμος! Πό

Ο νους του αγκάλιασε πονετικά την Κρήτη.
Την αγαπούσε σαν ένα πράμα ζωντανό, ζεστό, που ’χε στόμα και φώναζε, και μάτια κι έκλαιγε, και δεν ήταν καμωμένη από πέτρες και χώματα κι από ρίζες δέντρων, παρά από χιλιάδες χιλιάδες παππούδες και μάνες, που δεν πεθαίνουν ποτέ τους, παρά ζουν και μαζεύουνται κάθε Κυριακή στις εκκλησίες κι αγριεύουν κάθε τόσο, ξετυλίγουν μέσα από τα μνήματα μια θεόρατη σημαία και πιάνουν τα βουνά.

Κι απάνω στη σημαία ετούτη, χρόνια σκυμμένες οι αθάνατες μάνες, έχουν κεντήσει με τα κορακάτα και γκρίζα και κάτασπρα μαλλιά τους τα τρία αθάνατα λόγια:
Ελευτερία ή Θάνατος.

Μια στιγμή τα χείλια του, τα φρύδια του, τα μάτια του έπαιξαν, κοίταξε γύρα τους συντρόφους, κάτω την Τουρκιά, απάνω τον ακατοίκητο ουρανό…
«Ελευτερία ή θάνατος!» μουρμούρ

Η Αναφορά μου στον Γκρέκο δεν είναι αυτοβιογραφία, η ζωή μου η προσωπική για μένα μονάχα έχει κάποια, πολύ σχετική, αξία, για κανένα άλλον η μόνη αξία που της αναγνωρίζω είναι ετούτη: ο αγώνας της ν’ ανέβει από σκαλοπάτι σε σκαλοπάτι και να φτάσει όσο πιο αψηλά μπορούσαν να την πάνε η δύναμή της και το πείσμα – στην κορφή που αυθαίρετα ονομάτισα Κρητική Ματιά.

Θα βρεις λοιπόν, αναγνώστη, στις σελίδες ετούτες την κόκκινη γραμμή, καμωμένη από στάλες αίμα μου, που σημαδεύει την πορεία μου ανάμεσα στους ανθρώπους, στα πάθη και στις ιδέες.

Κάθε άνθρωπος άξιος να λέγεται γιος του ανθρώπου σηκώνει το σταυρό του κι ανεβαίνει το Γολγοθά του πολλοί, οι πιο πολλοί, φτάνουν στο πρώτο, στο δεύτερο σκαλοπάτι, λαχανιάζουν, σωριάζουνται στη μέση της πορείας και δε φτάνουν στην κορφή του

Για να δώσω ένα ανώτατο πρότυπο στον αγωνιζόμενο άνθρωπο, για να δείξω πως δεν πρέπει να φοβάται τον πόνο, τον πειρασμό και το θάνατο, γιατί όλα αυτά μπορεί να νικηθούν, νικήθηκαν κιόλα, γράφτηκε το βιβλίο ετούτο.
Ο Χριστός πόνεσε, κι από τότε ο πόνος άγιασε, πολέμησε, ως την τελευταία στιγμή, ο Πειρασμός να τον πλανέψει, κι ο Πειρασμός νικήθηκε? σταυρώθηκε ο Χριστός, κι από τότε νικήθηκε ο θάνατος.

Κάθε εμπόδιο στην πορεία του γίνουνταν αφορμή κι ορόσημο νίκης? έχουμε πια ένα πρότυπο μπροστά μας, που μας ανοίγει το δρόμο και μας δίνει κουράγιο.
Το βιβλίο τούτο δεν είναι βιογραφία, είναι εξομολόγηση του αγωνιζόμενου ανθρώπου. Δημοσιεύοντάς το έκαμα το χρέος μου, το χρέος ενός ανθρώπου που πολύ αγωνίστηκε, πολύ πικράθηκε στη ζωή του και πολύ έλπισε.Είμαι βέβαιος πως κάθε λε

Θέλει, λέει, να' ναι λεύτερος. Σκοτώστε τον!

Οι παλαιότερες ελληνικές εκδόσεις τής Ασκητικής –και ουδείς μπορεί να πει επακριβώς πόσες και πότε έγιναν– περιείχαν μόνο το κείμενο του Νίκου Καζαντζάκη, χωρίς σχολιασμό. Μετά την τελική έκδοση του 1945, οριστική θεωρείται πλέον η, με φιλολογική και τυπογραφική επιμέλεια του Δρος Πατρόκλου Σταύρου και σε συνεργασία με τη θετή μητέρα του Ελένη Ν. Καζαντζάκη, τυπωθείσα το 1985, με το σύστημα της μονοτυπίας, στα Τυπογραφεία Ζαβαλλή στη Λευκωσία και εικοσάκις έκτοτε επανεκτυπωθείσα στην Αθήνα. Από τον Ιούλιο του 2007 κυκλοφορεί συμπληρωμένη με Επίμετρο, το οποίο περιέχει διαφωτιστικό ενημερωτικό κείμενο του Δρος Σταύρου και εικόνες (χειρόγραφο και φωτογραφίες τού Νίκου Καζαντζάκη, εξώφυλλα πρώτων εκδόσεων).

Ο Νίκος Καζαντζάκης, που συχνά αναφέρεται ως ο Όμηρος της σύγχρονης Ελλάδας, δεν είναι άσχετος προς τους ήρωες της Ελληνικής αρχαιότητας. Σ’ αυτό το ιστορικό μυθιστόρημα, που βασίζεται στη ζωή του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ο Καζαντζάκης έχει αντλήσει τόσο από την πλούσια παράδοση του ελληνικού θρύλου, όσο και από τα καταγεγραμμένα χειρόγραφα ιστορικών αρχείων, για να αναδημιουργήσει έναν Αλέξανδρο σε όλες τις πολύπλευρες όψεις του - τον Αλέξανδρο τον θεό· τον Αλέξανδρο τον απόγονο του Ηρακλή που έκανε τους δώδεκα άθλους· τον Αλέξανδρο τον μύστη, τον τολμηρό οραματιστή που προοριζόταν να φέρει σε πέρας μια θεϊκή αποστολή· τον Αλέξανδρο τον θνητό, με σάρκα και οστά, που πότε-πότε δεν είναι ανώτερος από τον κοινό στρατιώτη που καβγαδίζει και πίνει.

«Τίναξε το κεφάλι κι ολομεμιάς θυμήθηκε πού βρίσκουνταν, ποιος ήταν και γιατί πονούσε. Άγρια αδάμαστη χαρά τον συνεπήρε, όχι, όχι δεν ήταν άναντρος, λιποτάχτης, προδότης, όχι, όχι, ήταν καρφωμένος στον σταυρό, τίμια στάθηκε ως το τέλος, κράτησε το λόγο του, μια αστραπή, τη στιγμή που φώναξε "Ηλί! Ηλί !" και λιποθύμησε, τον άρπαξε ο Πειρασμός και τον πλάνεσε, ψέματα οι χαρές, οι παντρειές, τα παιδιά. Ψέματα τα χούφταλα, ξευτιλισμένα γεροντάκια, που τον φώναζαν άναντρο, λιποτάχτη, προδότη. Όλα, όλα, φαντάσματα του Πονηρού! Ζουν και βασιλεύουν οι Μαθητές του, πήραν τις στεριές και τις θάλασσες και διαλαλούν το Καλό Μαντάτο. Τα πάντα έγιναν όπως πρέπει, δόξα σοι ο Θεός!
Έσυρε φωνή θριαμβευτικιά:
- Τετέλεσται!
Κι ήταν σα να 'λεγε: Όλα αρχίζουν.»
Η δυαδική υπόσταση του Χριστού στ