Foscolo Ο Φιλοπάτρις

Πατρίδα στον καθένα μας λογίζεται ο τόπος όπου γεννήθηκε, όπου ανατράφηκε, όπου επιθυμεί να ζει, όπου επιλέγει να πεθάνει. Όλες οι παραπάνω προϋποθέσεις ισχύουν για τον Ugo Foscolo και τη Ζάκυνθο. Εκεί πρωτόειδε το φως και έζησε περιχαρής και ανέμελος μέχρι τα δεκατέσσερά του, όταν για οικογενειακούς λόγους έφυγε για την Αυσονία, το 1792. Ωστόσο, ποτέ δεν λησμόνησε τη γενέτειρά του, καθώς μαρτυρούν οι στίχοι του και οι επιστολές του προς οικείους και φίλους. Μάλιστα, τον Σεπτέμβριο του 1826, έναν ακριβώς χρόνο πριν πεθάνει, είχε ζητήσει από τον εξάδελφό του Διονύσιο Βούλτσο και τον ιερωμένο N. Reinaud να τον βοηθήσουν να βρει τρόπο για να εγκατασταθεί στο νησί, κοντά στο Αργάσι, τονίζοντας πως η απόφασή του ήταν αμετάκλητη και πως μόνο ο θάνατος θα μπορούσε να την ανατρέψει («La morte sola potrebbe smuovermi dal proposito»).
Δυστυχώς, το νήμα της ζωής του κόπηκε μακριά και από τις δυο πατρίδες του, στην Αλβιόνα, όπως συνέβη αργότερα με τον φίλο του Ανδρέα Κάλβο, που κι αυτός θεωρούσε ότι «είναι γλυκύς ο θάνατος μόνο όταν κοιμώμεθα εις την πατρίδα». Έτσι, ο τίτλος και το περιεχόμενο της καλβικής ωδής «Φιλόπατρις» θεωρούμε πως χαρακτηρίζει και τους δύο Ζακύνθιους ποιητές.
Εν προκειμένω δεν είναι άστοχο να θυμηθούμε ότι δύο χρόνια νωρίτερα, στις 21 Απριλίου 1824, είχε ζητήσει από αρχηγέτες της Ελληνικής Επανάστασης να τον βοηθήσουν να έρθει να πολεμήσει στο πλευρό τους. Δυστυχώς, το σχέδιό του δεν ευοδώθηκε κι έτσι η Ελλάδα δεν απέκτησε τον δεύτερό της Byron. Όμως η παρουσία του Foscolo εξακολουθούσε και εξακολουθεί να είναι πάντα έντονη στη Ζάκυνθο, όπως μαρτυρούν τα κείμενα των λογίων του νησιού, που είναι αφιερωμένα σε αυτόν ή έχουν επηρεαστεί από αυτόν. [...] (Γεράσιμος Ζώρας, από τον πρόλογο της έκδοσης)