Η δημοκρατία μεταξύ συγκυρίας και ιστορίας

Η Δημοκρατία, η φιλελεύθερη αντιπροσωπευτική δημοκρατία, λειτουργεί εξ ορισμού συγκυριακά, μέσα από τους κύκλους των περιοδικών εκλογών, αλλά κρίνεται εντέλει ιστορικά, εξ αποτελέσματος και εκ των υστέρων. Η Δημοκρατία κινείται με τους ρυθμούς του βραχύ ιστορικού χρόνου, αλλά τα αποτελέσματα των δημοκρατικών επιλογών πολύ συχνά φαίνονται στο βάθος του μακρύ ιστορικού χρόνου.

Η παράλληλη άνοδος του ριζοσπαστικού εθνικολαϊκισμού και της ακροδεξιάς, η επέκταση του ευρωσκεπτικισμού, η ροπή προς την αυταρχική δημοκρατία (illiberal democracy), η βρετανική απόφαση για Brexit είναι επιμέρους φαινόμενα που κινούνται –με διαφορετικό τρόπο και ρυθμό από χώρα σε χώρα– πάνω σε έναν κοινό παρονομαστή που είναι η λειτουργία, οι παθογένειες και οι αντοχές της Δημοκρατίας.

Η νεωτερική εποχή, όμως, που ανέδειξε την ολοκληρωμένη μορφή της φιλελεύθερης δημοκρατίας, έχει αναδείξει και τον θεσμό που προσπαθεί να συμφιλιώσει τη σχέση της Δημοκρατίας με τη συγκυρία και την Iστορία ταυτόχρονα. Αυτός ο θεσμός είναι το Σύνταγμα.

Όταν κινείται η διαδικασία της θέσπισης ή της αναθεώρησης του Συντάγματος, τότε η συντακτική ή αναθεωρητική συγκυρία αποκτά το βαρύ και επικίνδυνο προνόμιο να διεκδικεί ιστορικά χαρακτηριστικά. Τότε ανακύπτει ο κίνδυνος επιλογές επιπόλαιες, στιγμιαίες, τυχαίες, ανεπεξέργαστες, λαϊκίστικες –ή έστω απλώς βολονταριστικές– να αποκτήσουν τη μέγιστη νομική ισχύ της συνταγματικής διάταξης και να εμφανίζονται ως «ιστορικές». Δεν υπάρχει όμως χειρότερη μορφή λαϊκισμού από τον συνταγματικό λαϊκισμό. Αυτό το βιβλίο επιδιώκει να λειτουργήσει ακριβώς ως αντίβαρο στον συνταγματικό λαϊκισμό.