Οράματα και θάματα του Ιωάννη Μακρυγιάννη

Ο Α. Ν. Παπακώστας στην Εισαγωγή του στα "Οράματα και Θάματα" αναφέρει ανάμεσα στ' άλλα: "Στο νέο έργο του Μακρυγιάννη, εκτός από στοιχεία ιστορικά, που συμπληρώνουν και διαφωτίζουν ορισμένα άλλα στα "Απομνημονεύματα", περιέχονται και ενδιαφέροντα λαογραφικά στοιχεία. Το ενδιαφέρον όμως του Μακρυγιάννη δεν περιορίζεται σε αυτά· επεκτείνεται και σε φαινόμενα του ψυχικού βίου, που ανήκουν σε άλλη κατηγορία· αφηγείται οραματισμούς και όνειρα που είδε στον ύπνο του ή του έλεγαν οι άλλοι, αφηγείται και θαύματα που συνέβησαν στον ίδιο, σε δικούς του και στην πατρίδα. Στα "Απομνημονεύματα" μιλάει και γράφει ο πολεμιστής Μακρυγιάννης· στο έργο αυτό, ο χριστιανός Μακρυγιάννης, και μάλιστα ο μυστικιστής, ο λαϊκός θεολόγος".

Το χειρόγραφο ανακαλύφθηκε την δεκαετία του 1930, σχεδόν έναν αιώνα αφ΄ ότου το έγραψε ο Στρατηγός, μα χρειάστηκε μισός επιπλέον αιώνας για να πρωτοεκδοθεί, στις αρχές της δεκαετίας του 1980. Κατά την περίοδο της συγγραφής του, ο Μακρυγιάννης ήταν ταλαιπωρημένος από τα τραύματα που είχε δεχθεί κατά την Επανάσταση, κυρίως από τους δύο σοβαρούς τραυματισμούς στο κεφάλι του. Συνέπεια αυτής της κατάστασης ήταν οι παραισθήσεις που είχε. Ο λαϊκός πολιτισμός που συμμεριζόταν τον έκανε να εντάσσει αυτά τα "οράματά" του σε πλαίσιο θρησκευτικό και ως σημάδια του Θεού. Σύμφωνα με το Γιώργο Σαββίδη, αυτός είναι και ο λόγος της καθυστέρησης της έκδοσης του εγγράφου, η οποία οφειλόταν «σε μια κακώς εννοούμενη αλλά συνηθέστατη προστατευτική πολιτική απέναντι στην υστεροφημία ενός μεγάλου συγγραφέα ή σε μια τελικώς εξω-επιστημονική προκατάληψη που δεν μπορεί να χαρακτηριστεί αλλιώς, νομίζω, παρά ως αντιθρησκοληψία ή τάχα φωτισμένη λογοκρισία».